Historia Szkoły
Historia szkoły
Narodziny szkoły i jej działalność w roku 1939
W latach trzydziestych okresu międzywojennego powstaje Towarzystwo Przyjaciół Miasta Wysokiego Mazowieckiego. Z inicjatywy Towarzystwa powstaje w mieście średnia szkoła zawodowa o kierunku ekonomicznym i handlowym. Była to pierwsza szkoła średnia w dziejach miasta, której wielkie znaczenie polegało na tym, iż była ona kuźnią tworzenia rodzimej inteligencji. Dnia pierwszego września 1936r nastąpiło uroczyste rozpoczęcie zajęć szkolnych w Średniej Czteroletniej Szkole Handlowej w Wysokiem Mazowieckiem. Założenie pierwszej w dziejach miasta szkoły średniej spotkało się z wielkim aplauzem i poparciem ludności oraz dużym uznaniem dla inicjatorów i realizatorów tej pięknej idei.
Utworzenie tego typu placówki podniosło rangę miasta, stworzyło możliwości awansu kulturalnego środowiska, umożliwiło kształcenie na poziomie średnim niezamożnej młodzieży z miasta i okolicznych wiosek. Szkoła stała się przełomowym oknem na świat wielu dziewcząt i chłopców wiejskich. W początkowym okresie ta nowo utworzona placówka oświatowo - kulturalna borykała się z ogromnymi trudnościami lokalowymi i kadrowymi. Brak odpowiedniego lokalu spowodował, że nauka w pierwszych miesiącach roku była prowadzona w budynku Szkoły Powszechnej przy ul. Kościelnej (obecnie Szkoła Podstawowa nr 1). W połowie roku szkolnego przeniesiono zajęcia do budynku przy ul. Polnej (obecnie Szpitalna).
Uzyskanie nowego lokalu cieszyło organizatorów i nauczycieli. Brak sali gimnastycznej, pomieszczeń na bibliotekę, szatnię, wąskie korytarze, przejściowe klasy i brak sanitariatów wewnątrz budynku nie stwarzały komfortu pracy. Szybki rozwój szkoły, spowodowany dużym napływem młodzieży, zmuszał organizatorów do szukania nowych pomieszczeń. Już w 1936 roku wynajęto budynek przy ul. Puławskiego (obecnie Świerczewskiego) Pogarszająca się sytuacja lokalowa zmuszała dyrekcję szkoły i Zarząd Towarzystwa do szukania nowych rozwiązań. W tym celu w 1938 roku wykupiono materiały i rozpoczęto budowę nowego budynku. Wybuch wojny w 1939 roku przerywa podjęte prace. Fundamenty stoją niezagospodarowane do dzisiaj, co nie najlepiej świadczy o mieszkańcach i władzach miasta.
Poważne trudności sprawiły organizatorom braki kadry pedagogicznej. Pierwsi nauczyciele rekrutowali się z innych dzielnic Polski, m.in. z Warszawy, Poznania Katowic, Lublina itp. Pierwszym dyrektorem szkoły był Kazimierz Ruszkowski, który pełniąc funkcję dyrektor miejscowego banku, obowiązki dyrektora szkoły przyjął pracę dodatkową. Grono pedagogiczne składało się z Piotra Głudzkiego, ks. Kazimierz Grunwalda, ks. Józefa Rognińskiego. W 1935roku udało się sprowadzić z Warszawy mgr Stanisława Nowackiego do nauki języka polskiego. W roku 1934 dyrektorem szkoły zostaje Władysław Ewertyński, który pełni tę funkcję do czerwca 1936 roku. W ciągu niespełna trzech lat udaje się skompletować cały zespół pedagogiczny w pełni przygotowany do pracy od strony merytorycznej i pedagogicznej. Z każdym rokiem zmieniał się stan organizacyjny szkoły. W 1933 roku do jednej klasy pierwszej przyjęto około 40 uczniów. Młodzież przyjmowano bez egzaminu. Podstawą zapisania kandydata do szkoły było świadectwo ukończenia klasy ósmej szkoły podstawowej. Przyjmowano również kandydatów z ukończoną klasą szóstą pod warunkiem, że byli oni zobowiązani uzupełnić materiał naukowy klasy siódmej w ciągu roku szkolnego. Uczniom tym udzielali pomocy w uzupełnianiu wiadomości nauczyciele Szkoły Powszechnej w Wysokiem Mazowieckiem, przy której zorganizowano dodatkowe zajęcia.
We wrześniu 1934 roku, w drugim roku istnienia szkoły do klasy pierwszej przyjęto 66 uczniów, w tym, co jest godne podkreślenia, grupę uczniów pochodzenia żydowskiego. Tak duży napływ młodzieży do szkoły miało swoje źródło we wzroście jej popularności w środowisku i tolerancyjnym stosunku do innych grup narodowościowych. W 1936 roku wstrzymano nabór do Średniej Szkoły Handlowej, która miała ulec likwidacji i powołano Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Kupieckie Towarzystwa Przyjaciół Miasta Wysokie Mazowieckie. W wyniku tej reorganizacji w 1937 roku uczyło się w szkole 240 uczniów w 9 oddziałach w tym dwie klasy z czterema oddziałami szkoły Handlowej i trzy klasy z pięcioma oddziałami gimnazjum. Wielkim wydarzeniem w życiu szkoły była pierwsza matura w 1937 roku, do której przystąpiło trzydziestu abiturientów, Pomyślnie złożyło egzamin dojrzałości dziesięciu. W 1938 roku świadectwo dojrzałości uzyskało już 25 abiturientów, w 1939 roku około 30. Szacunkowo należy przyjąć, że do 1939 roku, świadectwa dojrzałości otrzymało około 60 uczniów, zaś ukończyło szkołę bez uzyskania świadectwa dojrzałości ponad 30.
Wybuch wojny spowodował przerwanie nauki dla około 240 uczniów klas pierwszych, drugich, trzecich... Biorąc pod uwagę start szkoły, ówczesne warunki społeczno - gospodarcze i krótki okres jej działalności, to uzyskiwano bardzo dobre wyniki pracy dydaktyczno - wychowawczej. Potwierdzeniem tego była opinia wizytatora Broochmana, sprawującego bezpośredni nadzór nad szkołą z ramienia Kuratorium Okręgu Szkolnego w Brześciu nad Bugiem, która jej pracę oceniła bardzo wysoko. Szkoła kształciła pracowników biurowych. Dlatego też dużą wagę przywiązywano do szkolenia praktycznego. Uczniowie klas starszych byli zobowiązani do odbywania dwumiesięcznych praktyk zawodowych w sklepach, bankach i hurtowniach na terenie całego kraju. Praktyki zawodowe były traktowane bardzo poważnie, a ich celem było praktyczne stosowanie wiedzy teoretycznej i badanie predyspozycji zawodowych. Nie zaliczenie praktyk było równoznaczne ze skreśleniem z listy uczniów.
W szkole obowiązywał dość surowy regulamin, któremu uczniowie byli całkowicie podporządkowani. Zgodnie z regulaminem uczeń był zobowiązany do noszenia granatowego munduru z niebieskimi obszyciami w klasach młodszych i czerwonymi w klasach starszych. W takim samym kolorze czapka i płaszcz. Na lewym rękawie tarcza z numerem szkoły oraz biała koszula i granatowy krawat. Ubiór taki obowiązywał w szkole, środowisku i w domu. Należy nadmienić, że mundur szkoły był traktowany z wielkim szacunkiem. Uczeń zobowiązany był do systematycznego uczęszczania na zajęcia, przygotowania się do lekcji i udziału w życiu szkolnym oraz poprawnego zachowania się w środowisku. Obowiązywał zakaz przebywania w mieście po godz. 20.00. Czynnikiem zachęcającym do dobrej nauki i przestrzegania regulaminu była m.in. wysoka opłata za naukę tzn. "czesne", które wyniosło 25 - 30 złotych miesięcznie.
Szkoła Zawodowa w Wysokiem Mazowieckiem, w okresie poprzedzającym drugą wojnę światową, była ważnym ośrodkiem życia kulturalnego. Przykładem tej współpracy było ufundowanie przez społeczeństwo miasta sztandaru, który przekazano szkole w 1936 roku. Nauczyciele organizowali spotkania z rodzicami i kupcami, na których wygłaszano pogadanki. Szkoła brała czynny udział we wszystkich uroczystościach organizowanych z okazji 3 maja, 11 listopada, rocznice powstań narodowych itp. Promotorem wielu prac związanych z uroczystościami było harcerstwo, które prowadziło ożywioną działalność w szkole i środowisku. Większość prac była inspirowana i pilotowana przez nauczycieli. Pasją społecznikowską wyróżniał się Stanisław Kubiak, który od 1996 roku pełnił społecznie funkcję Powiatowego Komendanta Związku Rezerwistów i Prezesa Związku Oficerów Rezerwy.
Wojna w 1939 roku przerwała rozpoczęte dzieło i zniszczyła kulturalny dorobek. Tragizm sytuacji pogłębił fakt, że ta młoda instytucja oświatowo - kulturalna, pierwsza w dziejach miasta, została zniszczona zanim wytworzyła trwałe tradycje, zanim poderwała się do pełnego lotu. Inicjatorzy założenia szkoły i nauczyciele zostali rozproszeni po świecie. Ludwik Zaremba - został aresztowany i rozstrzelany przez Niemców w 1943 roku. Stanisław Kubiak - jeden z najbardziej ofiarnych i zaangażowanych nauczycieli, ginie w dniu 14 września 1939 roku w obronie Warszawy. Pozostałych losy rozrzuciły po całej Europie. Wracali do Polski przez Monte Cassino lub Lenino, inni walczyli na zachodzie, a jeszcze inni rozpoczęli krwawą walkę z okupantem w szeregach Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Te tragiczne wydarzenia spowodowały przerwanie ciągłości duchowej, kulturalnej, materialnej, biologicznej i instytucjonalnej miasta. Jedynie kościół parafialny, mimo ogromnych trudności przetrwał jako instytucja zachowująca ciągłość. Następstwem tych zdarzeń był prawie całkowity zanik pamięci społecznej o ludziach i instytucjach, którzy działali w okresie międzywojennym.
Po roku 1945 pozostała w mieście niewielka grupa osób, które wiedziały o istnieniu szkoły, nie mogły jednak podać bliżej danych o jej pracy i organizacji. Okres stalinowski lat 50 - tych również nie sprzyjał popularyzowaniu osiągnięć okresu międzywojennego. Dopiero po latach siedemdziesiątych udało się odnaleźć żyjących jeszcze nauczycieli Dzisiaj z perspektywy ponad 50 lat z pewną zadumą, wyrazami szacunku i wielkiego uznania przywołujemy w pamięci sylwetki tych zwykłych ludzi, którzy w niespełna siedem lat zrobili tak dużo dla miasta i środowiska. Do trwałych osiągnięć tego okresu należy: 1. umożliwienie młodzieży miejskiej i wiejskiej, często rodzin uboższych, zdobywanie wiedzy w szkole średniej, 2. stworzono warunki i wychowano nową grupę rodzimej inteligencji, która odegrała ważną rolę w czasie okupacji i czynnie włączyła się do odbudowy zniszczeń i państwa w Polsce Ludowej 3. szczególne osiągnięcia miała szkoła w dziedzinie wychowania patriotycznego i zaangażowania obywatelskiego. Prawie wszyscy absolwenci zgłosili się do szkół oficerskich, a w czasie okupacji pełnili odpowiedzialne stanowiska w szeregach Armii Krajowej i czynnie włączyli się do walki z okupantem. Wielu z nich złożyło swoje młode życie w ofierze Ojczyźnie.
Działalność szkoły w latach 1946 - 1953.
W 1946 roku szkoła wznowiła swoją działalność jako Zasadnicza Szkoła Zawodowa o kierunku administracyjno - handlowym, krawieckim i mechanicznym. Organizatorem i dyrektorem szkoły w pierwszych latach powojennych był Kazimierz Wróblewski. W czasie wojny majątek szkoły i dokumentacja zostały całkowicie zniszczone. Trzeba, więc było wszystko zacząć od początku. W wyniku starań pana Wróblewskiego od września 1946 roku rozpoczęto zajęcia w budynku przy ul. Jagiellońskiej - dawna szkoła żydowska, o czterech izbach lekcyjnych. Warsztaty szkolne umieszczono w budynku Ob. Stanisława i Józefa Wasilewskich - miejscowych rzemieślników. Organizacyjnie szkoła podlegała Centralnemu Urzędowi Szkolenia Zawodowego.
Od września 1948 roku funkcję dyrektora szkoły pełnił Marian Mystkowski, który skompletował kadrę pedagogiczną, zatrudniając nowych nauczycieli do przedmiotów ogólnokształcących i zawodowych oraz instruktorów praktycznej nauki zawodu. W 1949 roku pracowało w szkole 12 nauczycieli. W 1951 roku wstrzymano nabór na kierunek ekonomiczny i handlowy, pozostawiając jedynie kierunek mechanicznym, w którym czas szkolenia skrócono do dwóch lat. Stan organizacyjny szkoły w 1952 roku wynosił 8 oddziałów i około 290 uczniów. Mimo ogromnych trudności lokalowych osiągano dość dobre wyniki nauczania i wychowania. Nauczyciele i uczniowie, mimo różnorodnych ograniczeń, z zapałem realizowali zadania dydaktyczno - wychowawcze. W szkole działał chór, zespół recytatorski, szkolne koło sportowe i koło zainteresowań z przedmiotów zawodowych. Uczennice kierunku krawieckiego zorganizowały kilka wystaw i pokazów swoich wyrobów z zakresu hafciarstwa i wyrobów sukiennych, które były dobrą reklamą szkoły w środowisku.
W 1953 roku decyzją władz nadrzędnych szkołę rozwiązano. Zgromadzony z wielkim trudem sprzęt przekazano innym szkołom. Dokumentację wywieziono do wojewódzkiego oddziału C.U.S.Z. w Białymstoku, gdzie została zniszczona. Kilkuletni dorobek szkoły i wysiłek nauczycieli został zmarnowany. Po raz drugi szkoła przestała istnieć. Działo się to przy całkowitej bierności ówczesnych władz powiatowych, które nie rozumiały roli szkoły zawodowej w naszym środowisku i ignorowały potrzebę jej istnienia. Zupełną obojętność wobec problemu szkoły zawodowej wykazało również społeczeństwo miasta, zmęczone materialnie i psychicznie wypaczeniami okresu stalinowskiego, w którym zabrakło mądrych i odważnych obrońców.
Wznowienie działalności szkoły w 1960 roku
We wrześniu 1960 roku przy Szkole Podstawowej w Wysokiem Mazowieckiem zorganizowano Kurs Przysposobienia Zawodowego, którego organizatorem był Zenon Brzozowski, ówczesny kierownik szkoły. Z dniem 1 września 1961 roku podniesiono stopień organizacyjny kursu przekształcając go w 3 - letnią Zasadniczą Szkołę Gospodarczą o specjalności kucharz żywienia zbiorowego. Zajęcia z zorganizowanej szkole przeniesiono do budynku Liceum Ogólnokształcącego przy ul. Ludowej, gdzie funkcję dyrektora pełnił Jan Kryński, któremu powierzono zorganizowanie drugiej szkoły. W ten sposób po raz trzeci została zorganizowana szkoła Zawodowa w Wysokiem Mazowieckiem, która zgodnie z porzekadłem ludowym "do trzech razy sztuka" może już nie będzie rozwiązania i na stałe wrośnie w krajobraz miasta i środowiska.
Pierwsze lata działalności szkoły były bardzo trudne. Wynikało to z braku odpowiednio przygotowanych nauczycieli, bazy dydaktycznej i pomieszczeń. Młodzież korzystała z pracowni i biblioteki liceum. W 1996 roku oddano do Użytku Liceum Ogólnokształcącego nowy budynek przy ul. 1000 - lecia. W nowym budynku wydzielono dla potrzeb szkoły 2 izby lekcyjne, z których jedna została wyposażona w odpowiedni sprzęt i przystosowana do prowadzenia zajęć praktycznych, druga do przedmiotów zawodowych i teoretycznych. Jednocześnie w istniejącej bibliotece licealnej wydzielono miejsce i rozpoczęto gromadzenie księgozbioru. Bibliotekę od podstaw zorganizowała Romualda Kryńska, ówczesna bibliotekarka liceum, która w początkowym okresie społecznie, przy wielkim dodatkowym nakładzie pracy, prowadziła wypożyczenie gromadziła i opracowywała księgozbiór. Nastąpiła również poprawa w obsadzie kadry nauczycielskiej.
Z dniem 1 września 1962 roku zatrudniono Janinę Kosk (Falacińską) i Marię Prokopczuk (Puciato) jako etatowe nauczycielki przedmiotów zawodowych i praktyki zawodu. Od września 1964 roku podjęła pracę Barbara Klimiuk (Przewoźna) jako trzecia etatowa nauczycielka przedmiotów zawodowych. Okres tych pierwszych 9 - ciu lat egzystencji szkoły, to bardzo trudna i żmudna praca i walka o etaty nauczycielskie, tworzenie bazy dydaktycznej, poszukiwanie lokalu, mieszkań dla nauczycieli oraz przełamanie barier psychologicznych środowisk i władz. Mimo tych trudności nawiązano kontakty ze środowiskiem przez organizowanie pokazów z zakresu sporządzania potraw, wystawy sprzętu kuchennego i udział w uroczystościach miejskich. Podniosło to na duchu nauczycieli i uczniów. Do 1970 roku szkołę opuściło 221 absolwentów, które ze względu na dobre przygotowanie robiły szkole największą reklamę w środowisku.
Przełom w rozwoju szkoły nastąpił w 1970 roku, kiedy to decyzją Kuratorium w Białymstoku oddzielono szkołę zawodową od liceum. Dyrektorem wydzielonej szkoły został Jan Kryński, dotychczasowy dyrektor obu szkół, który rozpoczął energiczne działania o poprawę bazy lokalowej, rozwój organizacyjny szkoły oraz jej rolę i miejsce w krajobrazie gospodarczym regionu mazowieckiego. Ważnym argumentem o potrzebie rozwoju szkoły był duży napływ młodzieży i zapotrzebowanie zakładów pracy na wykwalifikowanych robotników oraz wzrost popularności szkoły.
Działania te doprowadziły do pozyskania sojuszników, wśród których wyróżnili się: PSS w Wysokiem Mazowieckiem i Zambrowie, POM w Czyżewie i OZTiMD w Wysokiem Mazowieckiem. W zakładach tych zorganizowano zajęcia praktyczne dla uczniów o specjalności sprzedawca, mechanik maszyn rolniczych i mechanik kierowca. Godna podkreślenie była postawa dyrektorów w/w zakładów reprezentowanych przez Józefa Golika, Eugeniusza Podedwornego, Mieczysława Jamiołkowskiego, Ireneusza Borkowskiego, którzy stawali się współorganizatorami szkolenia praktycznego młodzieży, zwolennikami szkoły i jej wielkimi przyjaciółmi. Jednocześnie nawiązano współpracę z innymi zakładami, tworząc w 1970 roku warunki do zorganizowania oddziału wielo zawodowego, w 1972 roku - dokształcającego, a w 1975 roku - liceum handlowego.
Szybki rozwój ilościowy spowodował konieczność zmian organizacyjnych. Z dniem 1 września 1975 roku ruszyła szkoła zawodowa przekształcona w Zespół Szkół Zawodowych, w ramach, których funkcjonowały następujące szkoły: 1. Liceum Zawodowe Handlowe o specjalności sprzedawca - magazynier z liczbą 2 oddziałów (szkoła rozwojowa) i 82 uczniów, 2. Zasadnicza Szkoła Zawodowa z trzyletnim cyklem nauczania o specjalności kucharz, z liczbą trzech oddziałów i 117 uczniów, 3. Zasadnicza Szkoła Dokształcająca z trzyletnim cyklem nauczania o specjalnościach: mechanik maszyn rolniczych, mechanik kierowca pojazdów samochodowych, monter instalator urządzeń technicznych w budownictwie wiejskim, sprzedawca oraz przetwórstwo owoców i warzyw licząca 10 oddziałów i 346 uczniów, 4. Zasadnicza Szkoła Wielo zawodowa o dwuletnim cyklu nauczania z 9 - cioma specjalnościami, licząca 3 oddziały i 105 uczniów. Ogółem szkoła liczyła 18 oddziałów 660 uczniów pobierających naukę w 16 specjalnościach. Ze względu na brak własnych warsztatów szkolnych praktyczna nauka odbywała się w 32 zakładach pracy. Równolegle nastąpił wzrost kadry pedagogicznej.
W roku szkolnym 1975/76 pracowało w szkole 20 nauczycieli w tym 4 dochodzących. W latach 1971 - 75 zatrudniono: Alinę Kostro - fizyka, Teresę Dąbrowską (Sokołowską) - Język rosyjski, Jana Lipińskiego - wychowanie fizyczne, Antoniego Stanisławskiego - matematyka, Krystynę Praczukowską (Stanisławską) - język polski. Z dniem 1 września 1975 roku szkoła otrzymała etat zastępcy dyrektora do spraw dydaktyczno - wychowawczych, którym został Stanisław Chyliński. W latach 1975 - 1980 nastąpił dalszy rozwój organizacyjny szkoły. W 1978 roku zorganizowano liceum rolnicze o specjalności rolnik z czteroletnim cyklem nauczania w zakresie pełnej szkoły średniej, a w 1979 roku liceum ekonomiczne o specjalności technik ekonomista. Jednocześnie powstały klasy zasadnicze o kierunku mleczarskim i budowlanym. W 1980 roku ilość oddziałów w szkole wzrosła do 30 - stu i ilość uczniów przekroczyła 1000 osób.
Szkoła stała się jedną z największych w województwie łomżyńskim, szkoląc młodzież w 24 specjalnościach i współpracując z 34 - ma zakładami państwowymi, spółdzielczymi i rzemieślniczymi, w których odbywało się szkolenie praktyczne. Szybki rozwój szkoły stworzył konieczność zatrudnienia nowych nauczycieli do języka polskiego (Alicja Chojak i Danuta Kaczyńska), matematyki (Dominika Lasocka i Janina Kalinowska), przedmiotów zawodowych (Kazimierz Wysocki i Stanisław Kossoń), wychowania fizycznego (Stanisław Chojak i Ryszard Roszkowski). Od 1 września 1978 roku drugim zastępcą dyrektora szkoły został Stanisław Szuszko, zaś jego żona Teresa - bibliotekarką. W 1983 roku stan organizacyjny Zespołu Szkół Zawodowych przedstawia się następująco: 25 nauczycieli etatowych, w tym z wyższym wykształceniem 23, po SH - 2, 26 oddziałów, 724 uczniów pobierających naukę w 20 specjalnościach. Praktyczna nauka zawodu odbywała się w 32 zakładach przemysłowych i rzemieślniczych oraz 72 gospodarstwach indywidualnych.
W roku 1984 nastąpiła stabilizacja rozwoju szkoły wyrażająca się w utrzymaniu tych samych kierunków szkolenia z liczbą oddziałów 20 i 750 - 800 uczniów. Na dzień 1 września 1987 roku rozpoczynało naukę 756 uczniów zorganizowanych w 28 oddziałach, w tym 16 oddziałów szkoły zawodowej z liczbą 405 uczniów. Szkolenie praktyczne jest prowadzone w 24 zakładach uspołecznionych, 74 gospodarstwach rolnych, 14 rzemieślniczych.
W 2000 roku szkoła została przebudowana, ponieważ otrzymała sale lekcyjne po Studium Medycznym, które zostało zlikwidowane. Przebudowano hol na parterze przy bibliotece, aby uzyskać większą świetlicę. W szkole mieści się sklepik, gdzie można wypić ciepłą kawę i herbatę oraz zakupić artykuły spożywcze. 1 września 2001 roku w szkole rozpoczęli naukę także słuchacze Policealnego Studium Informatycznego. Od roku szkolnego 2002/2003 uczęszczają do szkoły uczniowie Liceum Profilowanego, Technikum oraz słuchacze Policealnego Studium. W szkole nie istnieją już klasy zasadnicze.
Patron
Stanisław Staszic (ur. 6 listopada 1755 w Pile, zm. 20 stycznia 1826 w Warszawie) - polski działacz oświeceniowy, pisarz i publicysta, filozof i tłumacz, geograf i geolog; ksiądz. Urodzony w rodzinie mieszczańskiej, po ukończeniu szkół w Poznaniu, uzyskał święcenia i został duchownym. Dalsze wykształcenie uzyskał w latach 1779-1781 we Francji i Niemczech. Jeszcze dwukrotnie w latach 1790-1791 oraz 1794-1797 wyjeżdżał za granicę. Był wychowawcą synów eks-kanclerza Andrzeja Zamoyskiego. W celach naukowych podróżował po kraju prowadząc badania geologiczne. Pełnił funkcje państwowe i społeczne. Staszic był jednym z czołowych reformatorów i uczonych polskiego oświecenia. Filozof, głoszący monistyczną koncepcję rozwoju świata. Działał na rzecz poprawy położenia chłopów, w 1812 r., w folwarku Jarosławiec (koło Uchań) zakłada Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze stając się tym samym prekursorem w dziedzinie spółdzielczości w Polsce (w 1816 r. dołączy folwark dziekanowski a w 1817 r. folwark hrubieszowski - mieszczanie posiadający własne majątki nie zgodzili się na włączenie miasta do Towarzystwa). Pod względem ideowym skłaniał się ku fizjokratyzmowi oraz panslawizmowi (szczególnie po 1815 roku).
Zwolennik gruntownych reform systemowych w I Rzeczypospolitej, w okresie Sejmu Wielkiego wspierał piórem zmiany przeprowadzane przez parlament. Od 1808 r. prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk, po 1818 założył Towarzystwo Rolnicze w Hrubieszowie. 1807-1812 członek Izby Edukacyjnej, od 1815 Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, członek Rady Stanu Królestwa Polskiego. Współorganizator szkoły uniwersyteckiej w Warszawie (1816) oraz Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach. Odegrał ważną rolę w rozwoju przemysłu, działając także jako geolog i badacz natury. Naśladował w ten sposób poniekąd dokonania swego rówieśnika: hrabiego Fryderyka Redena na Górnym śląsku. W latach 1816-1824 pełnił funkcję dyrektora generalnego Wydziału Przemysłu i Kunsztów Królestwa Kongresowego. Przygotował wówczas plan rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Odkrył złoża węgla kamiennego na terenie obecnej Dąbrowy Górniczej i zainicjował tam budowę kopalni. Z inicjatywy Staszica powstało wiele obiektów przemysłowych, m.in. pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku (4 huty o wspólnej nazwie "Konstanty" - 1816-1822) oraz ośrodki hutnictwa żelaza. Jest patronem AGH w Krakowie. Pochowany na terenie należącego do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w parafii bł. Edwarda Detkensa (dawny kościół Kamedułów), znajdującego się na warszawskich Bielanach przy ul. Dewajtis 3.
